พญานกยูงทองโพธิสัตว์ (มหามยุรี) ในพระพุทธศาสนา

“นกยูงทอง” มีความสำคัญในพระพุทธศาสนามาอย่างยาวนาน ในคัมภีร์พระไตรปิฎก มีการกล่าวถึงนกยูงในหลายแห่ง โดยเฉพาะในชาดกต่างๆ เช่น “มยูรชาดก” ซึ่งเล่าเรื่องราวของพระโพธิสัตว์ที่เสวยพระชาติเป็นพญานกยูง นกยูงในพระพุทธศาสนาเป็นสัญลักษณ์ของความงดงาม ความเฉลียวฉลาด และการหยั่งรู้

ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา นกยูงถูกกล่าวถึงว่าเป็นสัตว์ที่มีความสง่างาม แต่มีสติปัญญา ระมัดระวังตัว และรู้จักปกป้องตนเอง อีกทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ของการตื่นรู้ เนื่องจากนกยูงมักส่งเสียงร้องในเวลาเช้าตรู่ เปรียบเสมือนการปลุกให้ผู้คนตื่นขึ้นจากความหลงมัวเมา

พญานกยูงทองโพธิสัตว์ (มหามยุรี)

ในพระพุทธศาสนามหายานและวัชรยาน พญานกยูงทองหรือมหามยุรี (Mahāmayūrī) เป็นหนึ่งในพระโพธิสัตว์ที่สำคัญ ทรงเป็นที่เคารพนับถือในฐานะพระโพธิสัตว์แห่งการปกป้องคุ้มครองและการขจัดพิษภัย พญานกยูงทองโพธิสัตว์มีกายสีทอง ทรงนั่งบนนกยูงทอง หรือบางครั้งก็ปรากฏในรูปลักษณ์ของนกยูงทองที่มีห้าสี

มีความเชื่อว่าพญานกยูงทองโพธิสัตว์สามารถปกป้องผู้คนจากพิษภัยต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นพิษจากงู แมลง สัตว์ร้าย หรือแม้แต่โรคภัยไข้เจ็บ นอกจากนี้ ยังมีความเชื่อว่าพญานกยูงทองสามารถปกป้องจากภัยธรรมชาติ เช่น ไฟไหม้ น้ำท่วม และภัยพิบัติอื่นๆ

มหามยุรีวิทยาราชสูตร (Mahāmayūrī Vidyārājñī Sūtra) หรือที่รู้จักกันในชื่อ “คาถาพญานกยูงทอง” เป็นคัมภีร์สำคัญในพระพุทธศาสนามหายานและวัชรยาน คัมภีร์นี้มีต้นกำเนิดในอินเดียโบราณ และได้แพร่หลายไปยังทิเบต จีน ญี่ปุ่น และดินแดนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ตามคัมภีร์นี้ พระพุทธเจ้าได้ทรงสอนมนต์บทนี้แก่พระอานนท์ หลังจากที่พระอานนท์ถูกงูพิษกัด พระพุทธองค์ทรงแนะนำว่าการสวดมนต์นี้จะช่วยปกป้องจากพิษของสัตว์ร้ายและภยันตรายต่างๆ

มหามยุรีวิทยาราชสูตรประกอบด้วยคาถาสรรเสริญพระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์ และเทพต่างๆ รวมถึงการอัญเชิญพญานกยูงทองมาปกป้องคุ้มครอง บทสวดนี้ยังมีการระบุชื่อของงูพิษและสัตว์ร้ายต่างๆ เพื่อให้คาถามีอำนาจในการป้องกันพิษภัยจากสิ่งเหล่านั้น

การบูชาพญานกยูงทองในวัฒนธรรมไทย

ในวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะในภาคเหนือที่ได้รับอิทธิพลจากล้านนาและพระพุทธศาสนาแบบวัชรยาน การบูชาพญานกยูงทองมีมาอย่างยาวนาน มีการสร้างรูปเคารพพญานกยูงทองในรูปแบบต่างๆ ทั้งในรูปของนกยูงทอง หรือเทพในร่างมนุษย์ที่ทรงนกยูงทอง

• การเปลี่ยนแปลงพิษให้เป็นยา: แสดงถึงการเปลี่ยนกิเลสให้เป็นปัญญา
• ปัญญาที่ปราบอวิชชา: เหมือนนกยูงที่กินงูพิษได้โดยไม่เป็นอันตราย
• พลังแห่งความเมตตา: ที่แผ่ไปทั่วทุกทิศเหมือนนกยูงกางหาง

คำสอนทางพุทธศาสนาผ่านลักษณะของนกยูงทอง

1. การตื่นรู้เช้า: นกยูงมักตื่นแต่เช้าและส่งเสียงร้อง เปรียบได้กับการตื่นรู้ทางธรรมและไม่หลงติดในความหลับใหลแห่งอวิชชา
2. การชำระร่างกาย: นกยูงมักดูแลและทำความสะอาดขนของตนอย่างพิถีพิถัน เปรียบได้กับการชำระจิตใจให้บริสุทธิ์จากกิเลส
3. การหากินอย่างไม่เบียดเบียน: นกยูงกินอาหารที่หลากหลายโดยไม่ต้องล่าสัตว์ใหญ่ สะท้อนหลักอหิงสา (การไม่เบียดเบียน)

วัดดอยดวงแก้วสัพพัญญู จังหวัดเชียงราย

วัดดอยดวงแก้วสัพพัญญู ตั้งอยู่ที่ตำบลเวียงกาหลง อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย เป็นวัดที่มีความสำคัญในการเผยแพร่ความเชื่อเกี่ยวกับพญานกยูงทองโพธิสัตว์ในภาคเหนือของประเทศไทย วัดนี้มีชื่อเสียงในด้านการบูชาพญานกยูงทองและเป็นศูนย์กลางของการมาบูชาพญานกยูงทองโพธิสัตว์ โดยการนำของ”พระครูบาชัยยาปัถพี“

ภายในวัดมีพญานกยูงทองโพธิสัตว์(มหามยุรี)ที่งดงามซึ่งแกะจากไม้ ซึ่งวัดดอยดวงแก้วสัพพัญญูเป็นสถานที่สำคัญสำหรับผู้ที่มีความศรัทธาในพญานกยูงทองโพธิสัตว์ จึงมีผู้คนจำนวนมากเดินทางมาสักการะและขอพรจากพญานกยูงทองที่วัดแห่งนี้

ทางวัดมีการจัดพิธีบูชาพญานกยูงทองเป็นประจำทุกปี โดยเฉพาะในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา มีการสวดมนต์บทมหามยุรีวิทยาราชสูตร และทำพิธีขอพรเพื่อความเป็นสิริมงคล การปกป้องคุ้มครองจากภยันตรายต่างๆ และการขจัดโรคภัยไข้เจ็บ

นกยูงทองกับการเดินทางทางจิตวิญญาณ

นกยูงทองในมุมมองพุทธศาสนาเป็นมากกว่าเพียงสัตว์ที่มีความสวยงาม แต่เป็นสัญลักษณ์แห่งการเดินทางทางจิตวิญญาณ การเอาชนะกิเลส และการเข้าถึงปัญญาอันบริสุทธิ์ ไม่ว่าจะในรูปแบบของพญานกยูงทองในโมรชาดก หรือพญานกยูงทองโพธิสัตว์ (มหามยุรี) ในพุทธศาสนามหายาน ต่างก็สะท้อนให้เห็นถึงคุณค่าของปัญญาที่สามารถเอาชนะอวิชชาและความทุกข์ทั้งปวง

เมื่อเราพบเห็นภาพนกยูงทองในวัดหรือศาสนสถาน ควรระลึกถึงคำสอนอันลึกซึ้งที่แฝงอยู่ในสัญลักษณ์นี้ การศึกษาและอนุรักษ์นกยูงทองจึงไม่เพียงแต่เป็นการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพเท่านั้น แต่ยังเป็นการรักษามรดกทางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณที่สำคัญของพุทธศาสนาอีกด้วย

บทสวดโมรปริตรและเรื่องราวของพญานกยูงทองในพระพุทธศาสนา รวมถึงความเชื่อเกี่ยวกับพญานกยูงทองโพธิสัตว์ (มหามยุรี) จึงยังคงมีความสำคัญในปัจจุบัน ในฐานะเครื่องเตือนใจให้เราดำเนินชีวิตอย่างมีสติ เจริญเมตตา และแสวงหาปัญญาเพื่อการหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง.

โพธิสัตว์: หนทางแห่งการตื่นรู้เพื่อประโยชน์แก่สรรพสัตว์